به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی دریکی ازسلسله مباحث قرآنی خود با موضوع «نماز جمعه» ، جایگاه این نماز عبادی سیاسی وآثار آن را ازنگاه آیات وروایات مورد بررسی قرار داده است.
آنچه در ذیل می آید سخنان این مفسر و معلم قرآن است که در سال 1361 از رسانه ملی پخش شده است.
امام باقر(ع) فرمود: «مَنْ تَرَكَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ»(كافى، ج3، ص425) هركس بدون عذر و بدون دليل نماز جمعه را رها كند، نمازي كه مي‌خواند خيلي ارزش ندارد. امام صادق(ع) و پيامبر(ص) در دو حديث فرمودند: هركس براي سبك كردن نماز جمعه، در نماز شركت نكند خدا مهر بر قلبش مي‌زند، يعني انسان ديگر واقعيات را نمي‌فهمد.
پيامبر(ص) مي‌فرمايند: «مَنْ أَتَى الْجُمُعَةَ إِيمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ»(منلايحضرهالفقيه، ج1، ص427) كسي كه براي رضاي خدا و براي اجر و قرب به نماز جمعه بيايد، خدا گناهانش را مي‌بخشد و از نو براي او حساب باز مي‌كند. اگر كسي نماز جمعه را سبك بشمارد و شركت نكند، نماز و زكات و حج و روزه و همه كارهاي خيري كه انجام مي‌دهد ارزش چنداني نخواهد داشت.
هركس زودتر به نمازجمعه برود، زودتر به بهشت وارد مي‌شود. اگر مردم بدانند كه نماز جمعه چقدر خوب است به قدري هجوم مي‌آورند كه شايد مجبور باشيم قرعه كشي كنيم. يعني دست و پا مي‌شكنند.
*آثار نماز جمعه:
* يكي از اهداف حكومت حق، اقامه نماز از جمله نماز جمعه است . قرآن مي‌فرمايد: «الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاة»(حج/41) اگر به مردان حق مكنت يعني امكانات داديم «إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ» مؤمنين كساني هستند كه اگر زور و قدرت پيدا كردند «أَقامُوا الصَّلاة» وسط خيابان و چهارراه‌ها هم نماز به پا مي‌كنند. مرد خدا كسي است كه هر جا زور و قدرت پيدا كند همان جا نماز به پا مي‌كند. ورزش كاران ما عزيز و نور چشم ما هستند. آن‌ها هم در ميدان مسابقه و به هر كجا كه مي‌روند نماز به پا مي‌كنند، چون خدا را مي‌بينند. كسي كه خدا را ديد و خدا نزد او بزرگ شد، چيزهاي ديگر نزد او كوچك است.
* نماز ريشه‌ي فساد را مي‌سوزاند
قرآن مي‌فرمايد: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ»(عنكبوت/45) به درستي كه نماز انسان را از فحشا و منكر باز مي‌دارد. از اين آيه معلوم مي‌شود كه چرا ايرانيان، نمازشان ارزش دارد؟ چون نماز ايران و نماز جمعه‌هاي ايران است كه جلو فساد و فحشاء را مي‌گيرد. نماز جمعه‌ي سعودي و نماز جمعه‌ي مسجد الحرام كه نتواند جلوي حمله‌ي اسرائيل را بگيرد، اين نماز جمعه ارزش ندارد. قرآن مي‌گويد: نماز بايد جلوي فحشاء و منكر را بگيرد. اگر در كنار مسجد نشر كتاب‌هاي ماركسيسم بود، اگر در كنار نماز جمعه فساد بود، اين نماز جمعه ارزش ندارد.
* نماز جمعه عامل خودسازي است.
امام رضا(ع) فرمود: «لِأَنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عَامٌّ فَأَرَادَ أَنْ يَكُونَ الْإِمَامُ سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغِيبِهِمْ فِي الطَّاعَةِ وَ تَرْهِيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِيَة»(عللالشرائع، ج1، ص264) خداوند خواسته است كه مردم در روز جمعه، نمازجمعه بخوانند. «أَنْ يَكُونَ الْإِمَامُ» بايد امام جمعه اين چنين باشد. امام جمعه «سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ» سبب موعظه باشد «وَ تَرْغِيبِهِمْ فِي الطَّاعَةِ» مردم را حركت بدهد، در اين كه بندگي خدا را بكند «وَ تَرْهِيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِيَة» و مردم را از معصيت باز دارد.
*خودسازي چيست؟
خودسازي اين است كه انسان سعي كند خودش را بنده و مطيع خدا كند و از معصيت خدا بپرهيزد. خودسازي به معني تقوي است. خودسازي يعني آن چه را كه خدا گفته است انجام دهد و آن چه را نهي كرده است، انجام ندهد. امام جمعه بايد محبوبيت داشته باشد. اگر فرد امام جمعه را دوست نداشته باشد، قهراً گوش به حرف او نمي‌دهد. اگر خواست موعظه او در دل مردم اثر بگذارد، بايد امام جمعه خودش نيز عامل باشد. چون اگرخداي ناكرده امام جمعه خودش به حرف خويش عمل نكند، ديگر اين موعظه‌ها فايده‌اي ندارد.
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: بايد امام محبوبيت داشته باشد تا حرفش سبب موعظه‌اش باشد. يعني حرف هايش بتواند موعظه باشد، عملش مردم را به عبادت دعوت كند و از معصيت خدا باز دارد.
* نماز جمعه در مسائل سياسي هشدار دهنده است
امام رضا(ع) فرمود: «يُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ وَ مِنَ الْأَهْوَالِ الَّتِي لَهُمْ فِيهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَة»(عللالشرائع، ج1، ص264) امام جمعه بايد توطئه‌هايي كه در پيش است و خطرهايي كه درپيش است و كارهايي كه ضد مسلمان‌ها انجام مي‌دهند، زودتر از همه آگاه شود و زودتر از همه مردم را در جريان بگذارد.
* نماز جمعه امداد به جبهه هاست
امام باقر(ع) فرمود: «إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَتَصَدَّقَ بِشَيْءٍ قَبْلَ الْجُمُعَةِ فَأَخِّرْهُ إِلَى يَوْمِ الْجُمُعَةِ»(عدةالداعي، ص102) هر زمان مي‌خواهي چيزي در راه خدا خرج كني، تا روز جمعه صبر كن و در روز جمعه خرج كن. يعني پول خرج كردن در روز جمعه ثوابش بيش‌تر است .
امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «وَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِيِّ ص كَانُوا يَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَةِ يَوْمَ الْخَمِيسِ لِأَنَّهُ يَوْمٌ مُضَيَّقٌ عَلَى الْمُسْلِمِينَ»(كافى، ج3، ص415) به خدا قسم به من خبر دادند كه اصحاب پيامبر از پنج شنبه خودشان را براي روز جمعه و نماز جمعه آماده مي‌كردند. اين قدر نماز جمعه مهم است كه ياران پيامبر از شب جمعه خود را آماده نماز جمعه مي‌كردند. اگرماشين فرد پنچر است، شب جمعه آن را پنچرگيري كند. اگر دوچرخه‌اش باد ندارد، اگر ماشينش بنزين ندارد، اگر لباس هايش تميز نيست، بالاخره خودشان را از پنج شنبه آماده كنند كه در نماز جمعه شركت كنند. ياران پيامبر اينچنين بودند. «كَانَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ(ع) يَتَهَيَّأُ يَوْمَ الْخَمِيسِ لِلْجُمُعَةِ»(منلايحضرهالفقيه، ج1، ص416) امام كاظم(ع) اين گونه بود. از شب جمعه خود را براي نماز جمعه آماده مي‌كرد.
*روز جمعه قرار ملاقات نگذاريد
«نهي علي(ع) ان يشتبت دواء يوم الخميس و خافت ان يضعف يوم الجمعه» اميرالمؤمنين فرمود: غذاها و دواهايي كه ضعف مي‌آورد، شب جمعه نخوريد، براي اين كه ممكن است فردا حال نماز جمعه رفتن را نداشته باشيد.
* همه‌ي قرارها در روز جمعه ممنوع است
روز جمعه قرار ملاقات نگذاريد. نگوييم: چون قرار داشتيم به نماز جمعه نرفتيم. بگو: چون نماز جمعه هست، قرار با كسي نمي‌گذارم.
روز جمعه عطر بزنيد، لباس تميز بپوشيد. «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ»(اعراف/31) قرآن مي‌گويد: وقتي به مسجد مي‌رويد، لباس تميز بپوشيد. البته «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» معني ديگر نيز شده است. داريم كه زينت خود را ببريد يعني با قلب پاك برويد. چون قرآن درباره‌ي ايمان و تقوا مي‌گويد: «زَيَّنَهُ في قُلُوبِكُمْ»(حجرات/7) تقوا زينت دل است. «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» يعني وقتي به مسجد مي‌روي با لباس تميز برو و ضمناً دلت نيز پاك باشد. يكي از زينت‌هاي مسجد اين است كه مسجد پيش نماز خوبي داشته باشد. اگر مسجد كاهگلي باشد ولي پيش نمازش خوب باشد، اين مسجد زينت دارد. اما اگر مسجد سنگ مرمر باشد، كاشي كاري درجه يك شده باشد اما پيش نمازش متوسط باشد آن مسجد زينت ندارد.
*سه تفسير زينت
* وقتي به مسجد مي‌رويد زينت‌هاي خود را ببريد. يعني با پيش نماز خوب برويد.
* وقتي به مسجد مي‌رويد با دل پاك برويد.
* وقتي به مسجد مي‌رويد با لباس تميز برويد. رهبر خوب، قلب پاك، لباس تميز سه چيز مهم است.
مي‌دانيد
وقتي به نماز جمعه مي‌رويد غسل كنيد. امام صادق(ع) فرمودند: «لِيَتَزَيَّنْ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ يَغْتَسِلُ وَ يَتَطَيَّبُ وَ يُسَرِّحُ لِحْيَتَهُ وَ يَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِيَابِهِ وَ لْيَتَهَيَّأْ لِلْجُمُعَة»(كافى، ج3، ص417)
حتما كساني كه در روز جمعه به نماز جمعه مي‌روند، اگر مي‌توانند غسل جمعه بكنند و عطر بزنند، ريش خويش را شانه كنند و به نماز جمعه بروند و نظيف ترين لباس خود را بپوشند و براي نماز جمعه مهيا شوند. امام جمعه بايد ايستاده سخنراني كند. چرا؟ خطبه‌ها را بايد ايستاده بخواند. ايستادگي يعني چه؟ ايستاده يعني اينكه بيدار باشد. چون آدم خواب نمي‌تواند بايستد. ايستادگي يعني اين كه امام جمعه هم بايد بيدار باشد و هم بايد آماده باشد و هم بايد سوز داشته باشد. چون آدمي كه سوز دارد سر پا مي‌ايستد، آدم بي سوز حركت ندارد. ايستاده نشان دهنده‌ي بيداري و سوز امام جمعه است. تكيه بر اسلحه و لب بر حديث و قرآن دارد. اسلحه را به كار نمي‌برد ولي لب را به كار مي‌برد. اسلحه را در دست دارد. هم بيان دارد و هم اسلحه دارد اما از اسلحه استفاده نمي‌كند. اين‌ها همه درس است. يعني ما بايد مسلح باشيم ولي سعي كنيم جز در موارد ضروري از آن استفاده نكنيم.
*مراحل سه گانه نماز
نماز سه مرحله دارد. خدا به موسي مي‌گويد: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري» نماز را اقامه كن. نماز بخوان «لِذِكْري» تا ياد من در تو زنده شود. نماز بخوان تا خدا در تو زنده باشد. پله اول ياد خدا در تو زنده شد. حالا كه ذكر و ياد خدا در تو زنده شد، دل تو آرام مي‌گيرد. «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ»(فجر/27)اي كسي كه دلت آرام شد «ارجعي الي ربك» به سوي خدا پرواز كن. پس ببينيد «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري»، «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(رعد/28) مثل اين كه اول به دبستان مي‌روي. بعد به دبيرستان مي‌روي. بعد به دانشگاه مي‌روي. دانشگاه كه رفتي، بعد متخصص مي‌شوي. همينطور هم اول گفته است براي ياد خدا نماز بخوان. با ياد خدا دل مطمئن مي‌شود. اي دل مطمئن «ارْجِعي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً»(فجر/28) يعني اگر خواستي پرواز كني، دل آرام مي‌خواهد. دل آرام با نماز پيدا مي‌شود. چرا امام و رهبر انقلاب دلشان آرام است؟ به خاطر نماز است. تمام مشكلات به آدم هجوم مي‌آورد ولي دل آرام است. اميرالمؤمنين هر وقت كار به ايشان فشار مي‌آورد، نماز مي‌خواند. «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»(بقره/153) »اسْتَعينُوا»: يعني از نماز كمك بخواهيد. يعني اگر مشكلات به شما هجوم آورد و گيج شديد، آن طنابي كه شما را بيرون مي‌كشد و شما را نجات مي‌دهد نماز است.
*موسسه ترویج فرهنگ قرآن؛ با اندکی تلخیص
